Strona główna   Rośliny   Zwierzęta   Technika   Zima   Glony   Oczko   Listy   Linki   Mapa serwisu   Forum   Sklep

Traszki-podwodne smoki



Traszki zwane też trytonami należą do grupy płazów ogoniastych (Urodela) i rodziny salamandrowatych (Salamandridae). Są to zwierzęta drapieżne o wodno-lądowym trybie życia. W naszym kraju występują cztery ich gatunki: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, traszka górska i traszka karpacka. Są to płazy o bardzo ciekawej biologii i pięknym ubarwieniu, jednak z uwagi na skryty tryb życia, poza okresem godowym, nie spotykamy się z nimi zbyt często.

szata godowa samca robi wrażenie poniżej samiczka fot. Arkadiusz Prażmowski  brzuch samicy jest wyraznie zaokrąglony - wkrótce złoży jaja fot. Arkadiusz Prażmowski

Charakterystyka ogólna

Traszki są bardzo tolerancyjne i nierzadko zadowalają się nawet silnie zanieczyszczonymi zbiornikami. W okresie rozrodczym dymorfizm płciowy u wszystkich gatunków jest bardzo wyraźnie zaznaczony. Wiosenne gody odbywają wyłącznie w środowisku wodnym. Zapłodnienie u traszek jest wewnętrzne, czyli następuje w ciele samicy. W skórze tych zwierząt znajdują się gruczoły zapachowe, dzięki którym możliwe staje się wabienie i odnajdywanie partnera seksualnego oraz stymulowane są zachowania płciowe. Bodźce zapachowe pełnią ważną rolę, jako że traszki w przeciwieństwie do innych płazów nie wydają żadnych odgłosów podczas zalotów. W ich trakcie samiec wykonuje przed samicą osobliwy taniec, podczas którego intensywnie wachluje ogonem. Podążając za partnerką w pewnym momencie podnosi on ogon do góry i drżąc składa na podłożu pakiety nasienia, tzw. spermatofory. Czasami jest wtedy stymulowany przez samicę, która dotyka pyskiem jego kloaki. W spermatoforach znajdują się plemniki zlepione galaretowatą wydzieliną gruczołów odbytowych. Samica podążając w kierunku partnera podejmuje je kloaką. Dalej plemniki magazynowane są w tzw. kieszonce (zbiorniczku) nasiennej. Jaja zapładniane są podczas ich składania, kiedy to przechodzą w drogach rodnych obok kieszonki z nasieniem. Samica składa jaja nawet przez kilka tygodni, pojedynczo, rzadziej parami, najczęściej na roślinach podwodnych zawijając je tylnymi kończynami w liście. Wraz z galaretowatą otoczką mają one średnicę około 4,5 mm.

Jak u większości zwierząt, samiec jest dużo piękniejszy - musi zrobić na samicy dobre wrażenie fot. Arkadiusz Prażmowski

W zależności od temperatury wody larwy wykluwają się po kilku dniach lub na nawet kilku miesiącach. Oddychają trójdzielnymi skrzelami zewnętrznymi i są nierozerwalnie związane z wodą. Tu też następuje ich wzrost i przeobrażenie. Im temperatura wody jest wyższa, tym okres przeobrażenia trwa krócej. Zdarza się, że w zimnych wodach górskich larwy przebywają w nich więcej niż jeden sezon. Zwykle jednak po kilku miesiącach przeobrażają się w młodą traszkę. Zanikają im wtedy skrzela na rzecz rozwijających się płuc. Po odbyciu godów, z końcem lata lub nawet jesienią zarówno osobniki dorosłe, jak i młode wychodzą na ląd, gdzie prowadzą skryty tryb życia w wilgotnym i zacienionym środowisku (np. ściółce leśnej). Aktywne stają się po zmierzchu lub w deszczowe, pochmurne dni. Polują na wszelkie zwierzęta, jakie tylko zdołają połknąć. W wodzie są to jaja i larwy owadów oraz płazów (także własnego gatunku), na lądzie zaś wszelkie owady i ich larwy, nagie ślimaki pierścienice i pająki. Larwy traszek odżywiają się początkowo najdrobniejszym zooplanktonem, pózniej coraz większym (oczliki, rozwielitki), a w końcu ich ofiarą padają np. larwy komarów. Choć trytony posiadają jad zawarty w gruczołach skórnych to mają stosunkowo wielu naturalnych wrogów. Należą do nich: zaskrońce, ptactwo wodne, szczury, jeże, inne płazy oraz drapieżne ryby i larwy owadów wodnych (np. pływaka żółtobrzeżka). Traszki zimują, często gromadnie, w spróchniałych drzewach, stertach liści lub w ziemi. Nieliczne tylko spędzają zimę w wodzie.

Traszka zwyczajna (Triturus vulgaris)

samiec traszki zwyczajnej osiąga maksymalnie 11 cm i bez problemu mieści sie w dłoni fot. Arkadiusz Prażmowski  strona brzuszna samiczki jest pomarańczowa w czarne kropeczki fot. Arkadiusz Prażmowski

Najpospolitszy gatunek traszki w Polsce i jednocześnie żyjący najbliżej człowieka.Szczególnie licznie spotykany na nizinach. Ciało ma wysmukłe, a skórę gładką. Nie posiada fałdu podgardlanego. Samce są większe, dorastają do 11 cm długości, podczas gdy samice są o centymetr mniejsze (wśród płazów jest to przypadek niezwykły). Wzgórek kloaki u samicy ma barwę białą, a u samca czarną.Traszki zwyczajne przystępują do godów bardzo wcześnie, gdy temperatura wody wynosi około 5 ° C. W kwietniu, a niekiedy już z końcem marca w celu odbycia godów osobniki dorosłe podążają do rozmaitych zbiorników wodnych, tj. stawy, glinianki, doły pożwirowe i potorfowe, bajora, leśne oczka, zbiorniki przeciwpożarowe, ogrodowe oczka i baseny, zbiorniki na deszczówkę, a nawet okresowo zalewane wgłębienia w gruncie. Wargi kloakalne u osobników obu płci wykazują wówczas znaczne różnice. U samców są bardziej nabrzmiałe. Preferują zbiorniki zarośnięte roślinnością podwodną. W tym okresie samiec przybiera piękną szatę godową, a od mniej więcej środka głowy, wzdłuż grzbietu do końca ogona wykształca się charakterystyczna wysoka, falująca płetwa, o ząbkowanej krawędzi. Charakterystyczną cechą dla tego gatunku jest brak przerwania grzebienia u nasady ogona. Samica także posiada grzebień, jednak znacznie skromniejszy.

ubarwienie samicy jest znacznie skromniejsze niż samca fot. Arkadiusz Prażmowski

Jak u większości zwierząt, samiec jest dużo piękniejszy - musi zrobić na samicy dobre wrażenie fot. Arkadiusz Prażmowski

Po bokach pomarańczowej płetwy ogonowej widnieje srebrnoniebieska wstęgą. Gdy woda nieco się ogrzeje (koniec kwietnia-maj) samica składa jaja (100-300 szt.), przyklejając je pojedynczo do roślinności podwodnej i zawijając w liście. Po kilku dniach z jaj wylęgają się larwy mierzące ok. 8 mm długości. Skrzela larw są u traszki zwyczajnej wyjątkowo długie i przypominają „poroże”. Podobnie jak osobniki dorosłe są bardzo żarłoczne i żywią się owadami oraz ich larwami (zwłaszcza komarów), małymi skorupiakami itp. U traszek nierzadko ma miejsce kanibalizm. Przeobrażają się po okresie kilku miesięcy życia w wodzie, zwykle od czerwca do września, po czym opuszczają zbiornik. Zimują gromadnie na lądzie, zagrzebane w ziemi lub ściółce. Dorosłe osobniki po zakończeniu godów wychodzą z wody na ląd mniej więcej w połowie lata. Na lądzie traszki są mało widoczne. Wciągu dnia przebywają w norkach i różnych szczelinach, pod kamieniami czy powalonymi drzewami. Można je także spotkać w pobliżu domostw: pod starą płytą chodnikową, pieńkiem, a nawet w piwnicy.

Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)

samica traszki grzebieniastej Jest to nasz największy gatunek traszki i jednocześnie najbardziej związany ze środowiskiem wodnym. Samce dorastają do 14-15, a samice 16-17 cm długości. Również i u tego gatunku wzgórek kloaki jest ciemniejszy u samca i jaśniejszy u samicy. W odróżnieniu od poprzedniego gatunku jej skóra nie jest gładka, lecz szorstka i pokryta licznymi brodawkami. Ciało zaś jest masywniejsze, bardziej krępe i zwarte. Występuje wyraźny fałd podgardlany. Strona grzbietowa jest ciemno brązowa do czarnej, a po bokach ciała widoczne są małe, białe cętki. Na gody do zbiorników wodnych udaje się już w marcu. Wybiera raczej większe i głębsze, ale można ją spotkać też w niedużych oczkach. Również u samca tego gatunku widoczna jest rozbudowana i ząbkowana płetwa grzbietowa tworząca osobliwy grzebień (stąd nazwa). Grzebień ów ma przerwę u nasady ogona. Po bokach ogona występuje barwna smuga z żółtym paskiem u dołu. Samice składają nieco więcej jaj, bo nawet do 450 szt. Larwy żyją w toni wodnej, a nie blisko dna, jak ma to miejsce u innych gatunków. Są dość duże (ok. 8 cm) i mają charakterystyczny szpiczasto zakończony ogon. Na ląd wychodzą w końcu lipca lub sierpniu. Nieliczne pozostają w wodzie i zimują zakopane w mule dennym (zwłaszcza samce). Pospolita na terenie całego kraju (w górach do wysokości 2000 m n.p.m.), chociaż spotyka się ją najczęściej w większych zbiornikach wodnych, nawet późną jesienią. Pod koniec lata wychodzą na ląd prowadząc podobny tryb życia, co traszka zwyczajna. Są jednak bardziej wilgociolubne.

Traszka górska (Triturus alpestris)

Dorasta od 8 (samiec) do 11 (samica) cm długości. Występuje w różnorodnych zbiornikach, od czystych źródeł górskich po silnie zanieczyszczone bajora. W jej ubarwieniu dominuje kolor ciemnobrązowy, niekiedy z lekkim niebieskawym odcieniem, choć może być też jednolicie błękitne. Boki tułowia usłane czarnymi plamkami, a strona brzuszna koloru pomarańczowo-żółtego (zawsze bez plamek). U samca wzgórek kloaki upstrzony jest w ciemne plamki, u samicy zaś jasny. W okresie godowym samcom wyrasta żółta płetwa grzbietowo-ogonowa. Gody, zwłaszcza w wyższych partiach gór często przeciągają się nawet do końca sierpnia. Samica składa wówczas jaja, tak pojedynczo jak i w postaci krótkich sznurów. W Polsce występuje w Karpatach i Sudetach, a izolowane populacje odnajdywane są również w Górach Świętokrzyskich, na Dolnym Śląsku i w okolicach Krakowa. Prowadzi raczej wodny tryb życia, zwłaszcza w warunkach wysokogórskich. W innych środowiskach wychodzi na ląd z końcem lata, gdzie zimuje. Larwy mogą pozostawać w wodzie nawet kilka lat wykazując cechy neoteniczne. Mają one bardzo krótkie skrzela i ściętą charakterystycznie dolną część płetwy ogonowej. Biologia tego gatunku wciąż kryje wiele tajemnic.

Traszka karpacka (Triturus montandoni)

Jest to nasz najmniejszy gatunek traszki osiągający rozmiary od 6-7 (samiec) do 10 (samica) cm długości. Ciało mają krępe i krótkie. Grzbiet spłaszczony z zaznaczonymi wyraźnie krawędziami bocznymi. Fałd podgardlany ledwie widoczny. Samica jest bardziej masywna i jaśniejsza. Na głowie występują charakterystyczne trzy podłużne bruzdy. Samiec jest smuklejszy, ma dłuższy ogon, a wzgórek jego kloaki jest czarny (u samicy biały). Gatunek wybitnie lądowy, który tylko na krótki czas godów udaje się do zbiorników wodnych (często kolein, kałuż leśnych lub zagłębień wypełnionych wodą). Spotyka się je odbywające gody nawet w drewnianych poidłach dla owiec. Larwy mają krótkie, gałęziaste skrzela. Znane są przypadki ich zimowania w wodzie. Dorosłe zimują na lądzie. Traszka karpacka występuje endemicznie w Karpatach i Tatrach w przedziale wysokości 500-1500 m n.p.m. W Europie wschodniej pojawiają się czasem mieszańce traszki karpackiej i zwyczajnej.

Tabela 1. Najważniejsze cechy morfologiczne odróżniające poszczególne gatunki traszek żyjących w Polsce.

Cecha Traszka zwyczajna Traszka grzebieniasta Traszka górska Traszka karpacka
Budowa ciała Wysmukła i delikatna Masywna, krępa i zwarta Masywna i mocna Krępa i krótka
Skóra Gładka w wodzie i chropowata na lądzie Chropowata, szorstka, usłana brodawkami Gładka w wodzie i lekko chropowata na lądzie Lekko ziarnista
Strona grzbietowa brunatna z ciemnymi plamami Ciemnobrązowa do czarnej, z ciemnymi plamami Ciemno zielono-brązowa do granatowej, marmurkowy rysunek, po bokach czarne plamki na jasnym tle Oliwkowo-żółta do jasnobrązowej z jasnym paskiem wzdłuż grzbietu i ciemnymi plamkami. Widoczne 3 podłużne bruzdy.
Strona brzuszna Jaśniejsze-szarawe, czasem w ciemne plamki Pomarańczowa w czarne plamy Jednolicie pomarańczowo-żółty Jednolicie pomarańczowo-żółty
Szata godowa Karbowany, wysoki grzebień na grzbiecie, ogon pomarańczowy ze srebrnoniebieską wstęgą grzebień na grzbiecie, srebrno-biały pas na ogonie Grzbiet niebieskawy, po bokach ciała czarne plamki w błękitnych otoczkach oraz błękitne wstęgi. Grzebień słabo zaznaczony. Ubarwienie samca ciemnieje, a płetwa grzbietowa poszerza się. Na końcu ogona wyrasta cienka, ok. 8 mm witka

Ochrona gatunkowa

Wszystkie gatunki traszek są w Polsce prawnie chronione. Podstawową formą ochrony jest dbanie o ich naturalne stanowiska rozrodcze. Nie niszczmy, zatem i otaczajmy opieką małe, śródpolne i leśne oczka wodne. Tłumaczmy też najmłodszym, aby wiosną, dla zabawy, nie wyłapywali z nich odbywających swe gody traszek.

Dr Hubert Zientek
Mgr Arkadiusz Prażmowski

Fauna flora,drób, gołębie, ptaki egzotyczne, kynologia, króliki, gryzonie, akwarystyka, wędkarstwo, terrarystyka, drób ozdobny, hodowla, psy, koty, ogłoszenia drobne, bażanty, agroturystyka, giełdy zwierząt
Artykuł ukazał się w numerze kwietniowym (04/2004) miesięcznika fauna&flora. Przedruk za zgodą wydawnictwa.


obecnie możliwość komentowania wyłączona zobacz komentarze


ZOBACZ TEŻ POZOSTAŁE ARTYKUŁY Z SERII "PŁAZY POLSKI".


Strona główna  Index zwierząt    Do góry

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i tekstów tylko za zgodą autora strony. Copyright © by AurorA 1998-2012.

Strona powstała:  1 stycznia 2005.    Odsłon w serwisie: 1782   Wizyt na stronie:    On line: 2